Niemieckie zbrodnie w Polsce 1939-45: Albert Speer

Albert Speer z Hitlerem.

Albert Speer, właśc. Berthold Konrad Hermann Albert Speer (ur. 19 marca 1905 w Mannheim, zm. 1 września 1981 w Londynie) – niemiecki zbrodniarz, polityk i architekt, jeden z przywódców hitlerowskich Niemiec.

W grudniu 1930 Speer wziął udział w wiecu narodowych socjalistów na Hasenheide w Berlinie, na którym przemawiał Hitler, zaś 1 marca 1931 wstąpił do NSDAP i został jej aktywnym działaczem. W 1932 podjął pierwsze zlecenia projektowe dla partii, zaś po śmierci Paula Ludwiga Troosta w 1934 został głównym architektem Hitlera. W 1937 został przez Hitlera mianowany generalnym inspektorem budowlanym stolicy Rzeszy (Generalbauinspektor für die Reichshauptstadt) i na jego zlecenie przygotował plany przebudowy miasta na stolicę świata (tzw. Plan Germania).

Speer odwiedził Paryż w 1940 roku z Hitlerem, by omówić plany budowy miasta przewyższającego rozmachem stolicę Francji. Centralnym budynkiem nowego centrum miała być wielka hala zgromadzeń, naśladująca rzymski Panteon, o kopule wysokości 300 metrów. Jej model znajduje się dziś w Niemieckim Muzeum Historycznym w Berlinie. By móc wyburzyć dużą część berlińskiego centrum, Speer osobiście nadzorował w okresie październik 1941 – kwiecień 1942 deportację z Berlina 23 tysięcy Żydów, których mieszkania potrzebne były do przesiedlenia mieszkańców z wyburzanych budynków. Ciężar wojny spowodował, że Hitler skierował Speera do innej pracy, a plany przebudowy Berlina musiano odłożyć. Ponadto do zadań Alberta Speera należało przed II wojną światową organizowanie wieców narodowych socjalistów.

W czasie wojny od 8 lutego 1942 minister odpowiedzialny za uzbrojenie i amunicję (Reichsminister für Bewaffnung und Munition) i szef Organizacji Todta. Jego staraniom przypisuje się fenomenalny rozwój niemieckiej produkcji wojennej w drugiej połowie wojny. Wydatnie zwiększył produkcję broni, amunicji, czołgów, benzyny lotniczej, a także samolotów. Także rozwój produkcji paliw syntetycznych uważany jest za jego wielki sukces. Umożliwił on przedłużenie wojny o wiele miesięcy. Uważa się często, że był planistą i organizatorem o wyjątkowych zdolnościach, przykładem najbardziej twórczego umysłu technicznego. Potrafił planować na wielką skalę i wprowadzać na bieżąco niezbędne korekty, by uporać się z monumentalnym zadaniem produkcji wojennej.

W 1946 w czasie procesu Norymberskiego został skazany na 20 lat więzienia. Oskarżono go o organizację deportacji milionów robotników przymusowych do Niemiec. Przyznał się do winy i jako jedyny z oskarżonych wyraził skruchę i ubolewanie. Speer wyszedł z więzienia w 1966, po czym zajął się pracą publicysty i wykładowcy. Występował kilka razy w filmach dokumentalnych poświęconych tematyce II wojny światowej i III Rzeszy (m.in. w brytyjskim serialu "The World At War"), udzielił też szeregu długich wywiadów dla TV uważanych dziś za kłamliwe, bo nieujawniające jego roli w hitlerowskim systemie władzy. Twierdził w nich, między innymi, że nie wiedział o Zagładzie, podczas gdy istnieją dokumenty, które wskazują na bezpośredni w niej udział. Równocześnie z tymi publicznymi wystąpieniami, w sytuacjach prywatnych Speer niejednokrotnie przyznawał się do wiedzy o zbrodniach (jak w 1976 roku w liście do wdowy po belgijskim bojowniku ruchu oporu Hélène Jeanty Raven, do której Speer napisał ok. 100 listów, czy też w rozmowach ze swoim wydawcą itp.). Zmarł nagle na wylew krwi do mózgu, którego doznał w hotelu w trakcie podróży do Anglii. Przeżył 76 lat.

W więzieniu napisał swoje wspomnienia, które zostały opublikowane w 1969. Książka ta jest unikalnym opisem najbliższego otoczenia Hitlera. Speer próbował w niej wybielić swoją rolę w czasie wojny, utrzymując na przykład, że nic nie wiedział o hitlerowskich obozach śmierci. Przyznał tylko, że słyszał niejasne pogłoski o zbrodniach popełnianych w Auschwitz-Birkenau, ale z lojalności do Hitlera nie podjął starań, by dowiedzieć się czegoś więcej. Obecnie historycy uważają rzekomą niewiedzę Speera za rozmijanie się z prawdą. Do dziś przetrwały dokumenty potwierdzające, że w 1942 roku organizował rozbudową obozu koncentracyjnego Auschwitz. Jako architekt odpowiadał za plany (do dziś przetrwały jego odręczne szkice) rozbudowy krematoriów 1 i 2, kostnic obozowych, wieżyczek strażniczych, ogrodzenia z drutu kolczastego, planu podłączenia do ogrodzeń wysokiego napięcia. Był autorem planów baraków dla więźniów. Bezpośrednim zleceniodawcą był Adolf Hitler. Nie było więc możliwości, by Speer nie wiedział, co działo się w obozach. Także ścisła współpraca z SS przy budowie i użytkowaniu fabryk oraz kopalni można uważać za jedną z jego zbrodni. SS odpowiedzialna była m.in. za utrzymanie i wyżywienie więźniów pracujących w tych zakładach. Jednak SS-mani mieli tych więźniów za gorszych przedstawicieli rodzaju ludzkiego (tzw. podludzi), więc opieka nad nimi była tylko pustą literą. Nie było możliwości, by Speer nie wiedział o warunkach panujących w takich fabrykach, ani o tym, co działo się z więźniami. Nie ukrywał tego później w swych wspomnieniach.

Uważa się że Speer zbudował wokół swojej osoby mit "przyzwoitego narodowego socjalisty", który niewiele ma wspólnego z prawdą historyczną. Biografia Speera wydana jeszcze za jego życia i napisana przez Joachima Festa, tylko w niewielkim stopniu podważyła ten mit.

Tym niemniej w Niemczech zachowały się dokumenty świadczące o tym, że Speer kierował deportacją Żydów z Berlina w ramach realizacji przebudowy urbanistycznej miasta. 6 października 1943 roku w Poznaniu brał udział w zebraniu, na którym przemawiał Himmler, omawiając Zagładę i gdzie rozważano problemy związane z zagładą Żydów. Dokumenty te świadczą też o tym, że jako minister uzbrojenia III Rzeszy podpisywał decyzje alokujące środki dla rozbudowy Auschwitz. Podobnie okazało się, że dziennik wojenny (zatytułowany "Chronik") napisany przez bliskiego współpracownika i przyjaciela Speera – architekta Rudolfa Woltersa, zawiera usunięte przed publikacją fragmenty, które nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że Speer wiedział o Zagładzie i był aktywnym narodowym socjalistą.

Większość tych dokumentów przytacza wydana w 1982 roku książka Matthiasa Schmidta "Albert Speer, das Ende eines Mythos" ("Albert Speer, koniec pewnego mitu" ), która całkowicie obala mit stworzony przez Speera. W ostatnich latach pojawiają się coraz to nowe odkrycia potwierdzające tę tezę.

Strona na Wikipedii